Apoptosis – Tế bào chết theo chương trình – ihope

Apoptosis hay chết tế bào theo chương trình là một quá trình diễn ra tự nhiên trong cơ thể, bao gồm một chuỗi các bước được kiểm soát để cuối cùng tế bào tự hủy diệt (tự sát) một cách có chủ đích. Cơ thể dùng apoptosis để giám sát và cân bằng tự nhiên quá trình phân chia tế bào (nguyên phân) hoặc tiếp tục phát triển và tái tạo tế bào.

Ở động vật có xương sống, quá trình apoptosis rất quan trọng với sự phát triển, duy trì cân bằng nội môi của mô. Để duy trì chức năng sinh lý và mô bình thường, cơ thể sử dụng cái chết được lập trình để loại bỏ các tế bào hư hỏng, rối loạn chức năng hoặc không còn cần thiết và thay thế bằng các tế bào mới khỏe mạnh. Khi quá trình bình thường này phát sinh vấn đề, hậu quả có thể rất nghiêm trọng. Nhiều căn bệnh nguy hiểm hàng đầu như bệnh thoái hóa thần kinh, bệnh tim mạch, bệnh tự miễn dịch và ung thư bắt nguồn từ nguyên nhân tế bào bị loại bỏ quá mức cần thiết hoặc loại bỏ chưa đủ.

Tại sao tế bào cần apoptosis?

Nhiều tế bào trong cơ thể con người được lập trình sẵn chức năng apoptosis, giống như khả năng sao chép ADN hoặc phân giải năng lượng. Về cơ bản, apoptosis là một phương pháp phổ biến và thuận tiện để loại bỏ các tế bào không còn là một phần của cơ thể.

• Một số tế bào cần được “xóa bỏ” trong quá trình phát triển. Ví dụ: trong quá trình phát triển trí não, cơ thể tạo ra hàng triệu tế bào nhiều hơn mức cần thiết, những tế bào không hình thành kết nối sẽ trải qua quá trình apoptosis để các tế bào còn lại có thể hoạt động tốt.
• Một số tế bào bất thường có thể làm tổn thương phần còn lại nếu chúng sống sót. Ví dụ: khi tế bào nhận ra mình bị nhiễm virus hay bị đột biến gen, chúng tự hủy để chặn đứng tổn thương lan rộng.
• Tế bào được loại bỏ để duy trì cân bằng cho các tế bào mới hoặc tự hủy sau khi hoàn thành nhiệm vụ tạm thời. Ví dụ: kinh nguyệt liên quan đến giai đoạn phân hủy và loại bỏ mô khỏi tử cung. Tế bào cần chết theo chương trình để bắt đầu quá trình hành kinh.

Điều gì xảy ra trong quá trình apoptosis?

Apoptosis là một quá trình phức tạp khi tế bào kích hoạt một quá trình từ bên trong cho phép nó tự sát.

Xem thêm:: Sủi mà tiếng Thái là gì – Hỏi Đáp

Nếu tế bào trải qua một số loại stress đáng kể như tổn thương ADN, nó phát tín hiệu cho ty thể giải phóng các protein gây ra apoptosis. Cuối cùng, tế bào thu nhỏ kích thước sau khi các thành phần và các bào quan của nó bị phá vỡ rồi cô đặc lại.

Các quả bóng hình cầu xuất hiện trên bề mặt màng tế bào. Một khi tế bào co lại, nó sẽ phân hủy thành các mảnh nhỏ hơn được gọi là thể chết và gửi tín hiệu báo động đến cơ thể. Những mảnh vỡ này được bao bọc trong màng để không gây hại cho các tế bào lân cận. Các đại thực bào nhận nhiệm vụ đến dọn sạch sẽ những tế bào teo nhỏ, do đó các tế bào này không có cơ hội gây tổn thương tế bào hoặc phản ứng viêm.

Quá trình apoptosis cũng có thể được kích hoạt từ bên ngoài bởi các chất hóa học liên kết với những thụ thể trên bề mặt tế bào. Đây là cách các tế bào bạch cầu chống lại nhiễm trùng và kích hoạt quá trình apoptosis ở các tế bào bị nhiễm bệnh.

Ý nghĩa sức khỏe

Quá ít hoặc quá nhiều apoptosis có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng như sau:

Ung thư

Xem thêm:: Nanno tên thật là gì? Câu trả lời chính xác nhất! – wowhay

Suy giảm apoptosis làm tăng tỷ lệ sống sót của tế bào, dẫn đến ung thư phát triển.

Virus gây khối u thay đổi tế bào bằng cách tích hợp vật liệu di truyền của chúng với ADN của tế bào chủ. Tế bào ung thư thường chèn vĩnh viễn vào vật liệu di truyền. Những virus này đôi khi có thể sản xuất các protein ngăn chặn quá trình apoptosis, ví dụ virus HPV liên quan đến ung thư cổ tử cung. Các tế bào ung thư không phát triển do nhiễm virus cũng có thể tạo ra các chất ức chế quá trình apoptosis và thúc đẩy tăng sinh không kiểm soát.

Hiện nay, nhắm mục tiêu apoptosis là một tiêu chuẩn mới trong phát triển thuốc điều trị ung thư.

Bệnh tự miễn

Nếu các tế bào miễn dịch tự phản ứng bị suy giảm apoptosis, có thể dẫn đến các bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ, hội chứng tăng sinh bạch huyết tự miễn dịch và những bệnh khác.

Bệnh thoái hóa thần kinh

Xem thêm:: IQC là gì? Mô tả công việc của trưởng phòng IQC – HRchannels

Tế bào chết cũng liên quan đến nhiều rối loạn thoái hóa thần kinh. Cả hoại tử và apxe đều xảy ra trong một bệnh thần kinh cấp tính như hội chứng thiếu máu cục bộ cấp tính. Trong các bệnh thoái hóa thần kinh mãn tính, tế bào thần kinh chết chủ yếu do quá trình apoptosis liên quan, ví dụ như bệnh Parkinson, bệnh Alzheimer và bệnh Huntington.

Nhồi máu cơ tim

Hoại tử từ lâu được xem là nguyên nhân duy nhất của nhồi máu cơ tim, nhưng các nghiên cứu gần đây cho thấy quá trình apoptosis cũng chủ yếu xảy ra trong giai đoạn tái tưới máu sau cơn nhồi máu cấp, dẫn đến tổn thương cơ tim thêm.

Lời kết

Apoptosis là một dạng tế bào chết theo chương trình, hay còn gọi là “tế bào tự sát” (khác với hoại tử, trong đó các tế bào chết do bị thương). Apoptosis không phải là dạng tế bào chết theo chương trình duy nhất, nhưng nó là dạng người ta hiểu rõ nhất.

Apoptosis là một quá trình có trật tự, trong đó các chất bên trong tế bào bị phá vỡ và được đóng thành các gói màng nhỏ để tế bào miễn dịch “thu gom rác thải” (trái ngược với hoại tử khi các chất bên trong tế bào chết tràn ra ngoài và gây viêm).

Apoptosis loại bỏ các tế bào trong quá trình phát triển cũng như tiêu diệt các tế bào tiền ung thư và nhiễm virus. Apoptosis duy trì cân bằng tế bào trong cơ thể người và đặc biệt quan trọng với hệ miễn dịch.